زمانی که به ظاهر خوشبخت هستی دستانِ لرزان سرنوشت انسان را به سوی شوربختی می کشاند ، هیچ گریزی نیست بلاخره می آید ، به راستی صدایش را می شنوی ؟ نه مَرحَم ، نه نوازش است . خوب گوش کن ، فریاد دَرد اینجاست

چایکوفسکی بسیار تلاش کرد در سمفونی پنجم خود آرامش و زیبایی باله هایش را در کنار سمفونی خود داشته باشد اما همانطور که اشاره کردم هیچ راه فراری نیست ، سرنوشت می آید ، از لحاظ جسمی طبیعتاً انسان نمی تواند تغییری ایجاد کند اما چایکوفسکی روح خود را همراهِ فریادی کرد که از درد می آید و حاصل آن فریاد سمفونی رنج پُرشور (Pathétique ) شد .

بارها سعی کرده ام آثارِ لذت بخش برایتان معرفی کنم اما شرایط به شکلی است که لذت را تنها می توان در آثاری یافت که همراهِ رنجش بزرگ انسان شوند ، طبیعتاً سمفونی آخر چایکوفسکی تا میزانی برایش لذت بخش بود که کمتر از چند هفته ی کوتاه بیشتر در این جهان نماند ، روحش همراه این اثر بود ، همراهِ فریاد درد از رنجی پُرشور.

همیشه در ذهن چایکوفسکی این سرنوشت مطرح بود ، چایکوفسکی برای چهارمین سمفونی خود برنامه مفصلی ارائه کرد که محتوای هر موومان را با محوریت ایده سرنوشت ارائه می کرد. حتی سمفونی مانفرد در سال 1885، بر اساس درام شاعرانه لرد بایرون و قهرمان فاوستی آن است. به نظر می رسد که سمفونی پنجم به سرنوشت نزدیک است ، اما این سمفونی ششم است که انسان را با رنج های پنهانش رو به رو می کند ؛ این سفری است تحت عنوان ( Pathétique : رنج پُرشور )

بهترین سفر ها می تواند به اعماق روح آهنگساز ها باشد ، چایکوفسکی : من تمام روح خود را در این سمفونی گذاشته ام ( و در آنجا باقی می ماند )

سخت است که در بین تمام آثارت بهترین را انتخاب کنی ، سمفونی ششم چایکوفسکی ( بخش پایانی ) اثری است که چایکوفسکی آن را به عنوان بهترین اثرش توصیف کرد

سمفونی ششم را هر چه بیشتر می شنوی با خودت بیشتر رو به رو می شوی ! به راستی رو به رو شدن با خود چقدر می تواند ترسناک باشد ! چایکوفسکی برایش بسیار سخت بود که رابطه جنسی اش بین عموم پخش شود . متاسفانه حقیقت هیچ وقت پنهان نخواهد ماند و چایکوفسکی در اواخر زندگی اش دچار این رسوایی شد. سرانجام چایکوفسکی با خودش رو به رو شد و سمفونی ششم را به اتمام رساند ( نقل قولی از آشنایان چایکوفسکی : هیچ وقت او را به این روشنایی ندیدم ! )